Iq Nedir ve Neden Önemlidir?
IQ testleri bunun bir kısmını yansıtır, fakat başarıyı her zaman öngöremez.
Bu yılın başlarında, 11 yaşındaki, Londra/İngiltereli Kashmea Wahi bir IQ testinde 162 puan aldı. Bu müthiş bir puan. Bu sonuçlar, yüksek zekalı insanlar grubu olan Mensa tarafından yayınlandı. Wahi, o özel testte o zamana kadar en yüksek puanı alan en genç kişi idi.Bu puanın anlamı, Wahi’nin dünyanın en mükemmel bilim insanlarından ikisi olan Stephen Hawking ve Albert Einstein gibi müthiş şeyler yapacağı anlamına mı geliyor? Olabilir. Fakat olmayabilir de.
IQ, intelligencequotient ifadesinin kısaltması, bir kişinin akıl yürütme becerisinin ölçülmesidir. Kısaca, bir insanın soruları cevaplamak ve öngörülerde bulunmak için bilgiyi ve mantığı nasıl daha iyi kullanması gerektiğidir. IQ testleri kısa ve uzun dönemli hafızayı ölçerek bunu değerlendirmeye başlar. IQ testleri ayrıca insanların bulmacaları ne kadar daha iyi çözebileceğini ve insanların daha önce duyduğu bilgileri ne kadar hızlı hatırlayabileceğini ölçmektedir.
Zekası ne kadar olursa olsun her öğrenci öğrenebilir. Fakat bazı öğrenciler, zekanın belirli bir alanındaki zayıflık nedeniyle okul ile mücadele etmektedirler. Bu öğrenciler genellikle özel eğitim programlarından faydalanmaktadırlar. Burada öğrenciler, mücadele ettikleri alanlar ile ilgili ekstra yardım almaktadırlar. IQ testleri, hangi öğrencilerin bunun gibi ekstra yardımdan faydalanacaklarını anlamada öğretmenlere yardımcı olabilir.
Satranç, bir yetenek ve strateji oyunudur. Zeka, satranç gerçekten önemsenir ve ondaki becerilerin yavaşça geliştirilme kararlılığına sahip olunursa yardımcı olur. IQ, testleri ayrıca, hızlı “üstün zekâlılar eğitim” programlarını başarabilecek öğrencileri belirlemede yardımcı olabilir. Ayrıca birçok kolej ve üniversite öğrencileri seçmek için IQ testlerine benzeyen sınavlardan faydalanmaktadırlar. Amerikan hükümeti-ordu da dahil- işe alacağı kişileri seçerk en IQ testlerini kullanmaktadır. Bu testler hangi insanların iyi liderlik yapabileceğini ya da belirli özel yeteneklerde daha iyi olacağını öngörmede yardımcı olur.
Birisin IQ notunu okumak cazip gelmektedir. Uzman olmayan birçok kişi zekanın başarılı insanların iyi yapmasının sebebi olduğunu düşünür. Zeka ile ilgili çalışan psikologlar bunun yalnızca kısmen doğru olduğunu belirtirler. IQ testleri, insanların bilimde, mühendislikte ve sanatta soyut düşünme gibi özel alanlarda ne kadar iyi yapabileceklerini öngörebilir. Ya da insan gruplarını yönetmede. Fakat hikayenin devamı var. Sıra dışı başarı bir çok şeye bağlıdır. Bu ekstra kategoriler hırs, süreklilik, fırsat, sağlıklı düşünme kabiliyeti hatta şansı içermektedir.
Zeka önemlidir. Fakat sizin düşündüğünüz kadar değil.
IQ ölçümü
IQ testleri bir yüzyıldan fazladır yapılmaktadır. Bu testler ilk olarak okullarda ekstra yardıma ihtiyaç duyan öğrencilerin belirlenmesine yardımcı olması için Fransa’da ortaya çıkartılmıştır.
Daha sonra, Amerika Birleşik Devletleri hükümeti Birinci Dünya Savaşı sırasında bu testlerin değiştirilmiş versiyonlarını kullandı. Silahlı kuvvetlerin liderleri, niteliksiz insanların savaşa girmelerine izin vermenin tehlikeli olabileceğini bilmekteydiler. Böylece, kaliteli adayları bulmaya yardımcı olması için testleri kullandılar. Ordu bugün de bu yöntemi kullanmaya devam etmektedir. Silahlı Kuvvetler Yeterlik Testi kullanılan birçok farklı IQ testlerinden birisidir.
JoelSchneider, IQ testlerinin birçok amacı olduğunu belirtmektedir. Bu kişi Normal şehrindeki Illinois Devlet Üniversitesinde bir psikologdur. Bazı IQ testleri, belirli yaşlardaki çocukları değerlendirmek için tasarlanmıştır. Bazıları yetişkinler içindir. Bazıları da özürlü insanlar için oluşturulmuştur.
Fakat bu testlerden herhangi birisi yalnızca benzer kültürel ve sosyal yetişme ortamını paylaşan insanlar için iyi çalışma eğiliminde olacaktır. Mesela, Schneider: “ Birleşik Devletlerde, George Washington hakkında fikir sahibi olmayan birisinin zekası muhtemelen ortalama zekadan daha düşüktür.” der. “Japonya’da Washington’un kim olduğunu bilmemek kişinin zekası hakkında çok az şey göstermektedir.”
Önemli tarihi figürler hakkındaki sorular, IQ testlerinde bilgi kategorisinde yer almaktadır. Bilgi temelli sorular kişinin dünya hakkında ne bildiğini test etmektedir. Örneğin, testlerde, insanların yemek yemeden önce ellerini yıkamanın niçin önemli olduğunu bilip bilmedikleri sorulabilir.
Bunun gibi muhakeme soruları, testi çözen kişilerden bir sonraki desende neyin geleceğini anlamalarını ister.
IQ testleri ayrıca birisinin bilgisini ölçmek için zor sorular sorar. Soyut sanat nedir? Borç ödeme aczi ne demektir? Hava ile iklim arasındaki fark nedir? Schneider, bu tür soruların birisinin kendi kültüründe değer verilen şeyleri bilip bilmediğini test ettiğini belirtir.Bunun gibi bilgi temelli sorular bilim insanlarının kristal zeka dedikleri şeyi ölçer. Fakat bazı zeka kategorileri hiçbir şekilde bilgi ile ilgilenmez.
Bazıları hafıza ile ilgilenir. Bazıları daakışkan zekadenilen şeyi ölçerler. Bu, bir insanın mantık ve aklı kullanma ile problem çözme kabiliyetidir. Örneğin, testi çözen kişiler, döndürülmüş bir şeklin neye benzediğini bulmak zorunda kalabilirler. Akışkan zeka, olayın bütününü görmek için noktaları aniden birleştirdiğiniz anın gerisindedir(“aha” moment.)
AkiNikolaidis, beyindeki yapıları inceleyen bir nörologdur (sinirbilimci). Urbana-Champaign Illinois Üniversitesinde çalışmaktadır. AkiNikolaidis “aha” olayında beynin hangi kısmının aktif olduğunu öğrenmek istedi.
Bu yılın başlarında yayınlanan bir çalışmada, Aki ve çalışma arkadaşları 71 yetişkini incelediler. Araştırmacılar yetişkinler için tasarlanmış standart bir IQ testi ile gönüllülerin akışkan zekasını test ettiler. Aynı zamanda, teste girenlerin beyinlerinin hangi kısmının daha yoğun çalıştığını öğrenmeye çalıştılar. Bunu manyetik yankılama spektroskopisi ya da MRS denen beyin tarama yöntemini kullanarak yaptılar. MRS, beyindeki belirli molekülleri bulmak için mıknatıslar kullanmaktadır.
Beyin çalışırken basit bir şeker olan glikozu alır ve arta kalanları dışarı atar. MRS taramaları, araştırmacıların arta kalan şeyleri gözlemlemelerini sağlar. Bu durum araştırmacılara insanların beyinlerinin hangi hangi özel alalarının daha çok çalıştığını ve daha fazla glikoz parçaladığını söyledi.
Akışkan zekada daha fazla puan alan insanlar, beyinlerinin belirli alanlarında daha fazla glikoz artığı elde etme eğilimi içindedirler. Bu alanlar beynin sol tarafında ve öne doğrudur. Bunlar planlı hareket etme, uzamsal görselleştirme ve akıl yürütme ile ilişki içindedirler. Tüm bunlar problem çözmenin kilit noktalarıdır.
Nikolaidis “zekanın, beynin yapısı ve işlevi ile nasıl bir ilişki içinde olduğunu anlamak önemlidir” demektedir. Nikolaidis, bu durumun bilim adamlarına akışkan zekayı arttırmak için daha iyi yöntemler geliştirebileceğine yardım edebileceğini ifade etmektedir.
Kişisel zeka
Scott Barry Kaufman!a göre IQ testleri “toplum için önemli olan bir dizi yeteneklerin ölçülmesidir.” KaufmanPhiladelphia’da ki Pennsylvania Üniversitesinde bir psilologdur. Fakat Kaufman, bunun gibi testlerin bir kişinin potansiyeli hakkındaki tüm hikayeyi bize söylemediğini belirtmektedir. Bir sebep: IQ testleri yerinde düşünebilen insanları tercih etmektedir. Bu birçok yetenekli insanda bulunmayan bir yetenektir.
Bu durum ayrıca Kaufman’ın herkes kadar takdir ettiği bir şeydir.Hayal kurma zaman kaybı olarak görülebilir fakat Scott Barry Kaufman tarafından yapılan bir araştırma bu durumun aslında yaratı cı problem çözmenin önemli bir bölümü olduğunu ileri sürmektedir.
Bir çocuk iken, duyduğu kelimeleri işleyebilmesi için Kaufman’ın ekstra zamana ihtiyacı vardı. Bu durum onun öğrenmesini yavaşlattı. Okul, onu özel eğitim sınıflarına koydu ve o liseye kadar bu sınıflarda kaldı. En sonunda, gözlemci bir öğretmen onun normal sınıflarda daha iyisini yapabileceğini söyledi. Sınıfı değişti. Sıkı bir çalışma ile gerçekten de daha iyisini yaptı.
Kaufman şimdi “kişisel zeka” diye adlandırdığı şey üzerine çalışmaktadır.
Kişisel zeka, insanların menfaatleri ve doğal yeteneklerinin, insanların amaçları doğrultusunda çalışırken insanlara yardım etmek için ne şekilde bir araya geldikleridir. IQ böyle bir yetenektir. Kendi kendini kontrol başka bir yetenektir. Her ikisi de okulda olduğu gibi ihtiyaç duyduklarında, insanların dikkatlerini toplamalarına yardımcı olur.
Psikologlar, bir kişinin odaklanmış dikkatini, kendi kendine kontrolü ve problem çözmeyi yürütücü işlevler olarak adlandırdıkları bir beceri ile bir araya getiriler. Yürütücü işlevlerin ardındaki beyin hücreleri yönetici kontrol ağı(executivecontrol network) olarak bilinir. Bu ağ, herhangi birisi bir IQ testi aldığı zaman açılır. Aynı beynin alanlarının çoğu akışkan zeka ile iç içe geçmiş durumda.
Fakat kişisel zekayürütücü işlevlerden daha fazlasıdır. Kişisel zeka kişisel hedeflere bağlıdır. Eğer insanlar bazı amaçlar çerçevesinde çalışıyorlarsa, yaptıkları şey ile ilgilenecek ve ona odaklanacaklardır. İnsanlar aktif bir şekilde çalışmasalar bile bir oyun hakkında hayal kurabilirler. Hayal kurma dıştakiler için çoğu zaman zaman kaybı gibi görünmesine rağmen, bunu yapan insan için büyük faydalar sağlayabilir.
Kaufman, insanların öğrenme gibi bazı işlerle ilgilendikleri zaman, onu sürdürmek istediklerini söylemektedir. Aksi taktirde bu uzun süre sonra insanların vazgeçebileceğinin ileri sürüleceği anlamına gelir. Bir işle meşgul olma bir insanın odaklanmış dikkat ile zihinsel dolaşım arasında geçiş yapmasına izin verir.
Hayal kurma hali, zekanın en önemli parçası olabilir. Zihin dolaşım halinde iken, bir şeyin nasıl çalıştığı hakkında ani içgörüler ve önseziler ortaya çıkar.
İnsanlar yaratıcı düşünme işlemi yaparlarken, aynı zamanda iki farklı beyin ağını kullanırlar. Bu da yaratıcılığın, zihnin eşsiz bir durumu olduğunu gösterir.
Hayal kurarken, beyindeki defaultmode network (beynin hareketsiz ve bir işlem yapmadığı hali) denilen şey devreye girmektedir. Beyin hareketsiz olduğunda sinir hücreleri aktiftir. Psikologlar uzun süre, defaultmodenetwork’un yalnızca yönetici kontrol ağının hareketsiz olduğu zamanlarda aktif olduğunu düşündüler. Diğer bir deyişle, aynı anda aktivite yapıp hayal kuramazsınız.
Kaufman bunun doğru olup olmadığını anlamak için geçen sene Greensboro’da bulunan Kuzey Caroliana Üniversitesi ve Avusturya’da bulunan Graz Üniversitesi araştırmacıları ile birlikte bir çalışma yaptı. Araştırmacılar, İşlevsel manyetik yankılama görüntüleme ya da fMRI denilen tekniği kullanarak gönüllülerin beyinlerini taradılar. Bu araç, beyin aktivitelerini kaydetmek için güçlü bir manyetik alan kullanmaktadır.
Araştırmacılar 25 üniversite öğrencisinin beynini tararken, öğrencilerin günlük nesnelerden olabildiğince yaratıcı kullanımlar düşünmelerini istediler. Öğrenciler mümkün olduğu kadar yaratıcı oldukça, hem defaultmode network hem de yönetici kontrol ağının parçaları yandı(aydınlandı). İki sistem bir biri ile çelişmedi. Aksine Kaufman, yaratıcılığı mümkün kılmak için her iki sistemin birlikte çalışıyor olduğu konusunda şüphelenmektedir.
Kaufman: “yaratıcılık, eşsiz bir bilinç durumu gibi görünüyor” demektedir. Kaufman yaratıcılığın problem çözme için gerekli olduğunu düşünmektedir.
